سنگ‌ های کلیوی (کریستال های نامحلول) یکی از مشکلات بهداشتی شایع در جوامع هستند. وجود سنگ های کلیوی در کلیه و مجاری ادراری می‌ تواند موجب درد ناگهانی و شدید و عوارض ناخوشایند دیگری از جمله دفع خون در ادرار، تهوع و استفراغ گردد. در زیر انواع مختلف سنگ های کلیوی همراه با میزان شیوع آن ها ذکر شده است:

1. سنگ ‌های اگزالات کلسیم: این نوع از سنگ‌ ها حدود 70 تا 80 درصد از سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می‌ دهند و شایع ‌ترین نوع سنگ به شمار می ‌روند.

2. سنگ‌های استراویتی: این سنگ ‌ها به علت عفونت‌ های ادراری و وجود باکتری‌ های خاص (معمولاً باکتری‌ های هیدرولاز) تشکیل می ‌شوند و معمولاً از فسفات آمونیوم و کلسیم تشکیل می‌ گردند. این سنگ ‌ها تقریباً 10 درصد از انواع سنگ‌ های کلیوی را تشکیل می ‌دهند و بیشتر در افراد مبتلا به عفونت ‌های مزمن ادراری مشاهده می‌ گردند.

3. سنگ های فسفات کلسیم: این نوع سنگ ها بیشتر در زنان باردار در سه ماهه دوم و سوم بارداری و در pH ادرار قلیایی تشکیل می شوند. حدود 5 تا 10 درصد از سنگ های کلیوی از این نوع می باشند.

4. سنگ ‌های اسید اوریکی: این نوع سنگ ‌ها ناشی از افزایش تولید اسید اوریک در بدن یا کاهش دفع آن از طریق ادرار ایجاد می‌ شوند. این سنگ‌ها حدود 5 تا 10 درصد از سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می‌ دهند و بیشتر در افرادی با شرایط خاص نظیر نقرس یا بیماری ‌های متابولیک مشاهده می ‌گردند.

5. سنگ ‌های سیستینی: این نوع سنگ‌ ها ناشی از اختلالات ژنتیکی خاصی هستند که باعث افزایش دفع سیستین در ادرار می‌ شوند. سنگ‌های سیستینی نادر هستند و تنها یک درصد از تمام سنگ ‌های کلیوی را تشکیل می ‌دهند.

یکی از رایج‌ ترین باورهای غلط تغذیه ای این است که چون لبنیات سرشار از کلسیم هستند و کلسیم جزء اصلی تشکیل دهنده شایع ترین انواع سنگ های کلیوی (اگزالات کلسیم) به شمار می آید؛ پس مصرف لبنیات می ‌تواند منجر به افزایش خطر تشکیل سنگ های کلیوی گردد. اما در حقیقت، قضیه کاملا برعکس است! دریافت کم کلسیم در رژیم غذایی منجر به افزایش خطر تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می گردد و دریافت مقادیر کافی کلسیم از طریق رژیم غذایی منجر به کاهش خطر تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم می شود. علت این مسئله آن است که کلسیم دریافت شده از طریق غذا با اگزالات رژیم غذایی در دستگاه گوارش متصل شده و مانع از جذب اگزالات و ورود آن به گردش خون و دفع آن از طریق ادرار می گردد. بدین ترتیب، کلسیم می تواند میزان اگزالات وارد شده به کلیه ها را کاهش دهد و از بروز سنگ های اگزالات کلسیم جلوگیری نماید. متاآنالیزهایی که اخیرا در این حیطه انجام شده اند نیز مطلب فوق را تایید نموده و گزارش کردند که بین مصرف لبنیات و خطر ابتلا به سنگ های کلیوی ارتباط معکوس وجود دارد. بنابراین، برای جلوگیری از تشکیل سنگ های اگزالات کلسیم باید دقت گردد که در کنار هر وعده غذایی از  یک منبع لبنیاتی با حدود 150 تا 200 میلی گرم کلسیم استفاده شود./ف.نوروزی فرد

"دکتر سحر فصحتی"، دکترای تخصصی علوم تغذیه، دانشکده تغذیه و علوم غذایی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز